A ÚNICA MULLER NA EXPEDICIÓN DAS VEXIGAS REVIVE NA CORUÑA.

 «A loita vitoriosa contra a epidemia que causou máis mortes na historia da humanidade arrincou na Coruña, o 30 de novembro de 1803, cando a expedición impulsada por Carlos IV na corveta María Pita parte para América: foi o comezo da Real Expedición Filantrópica da Vacina». Así o expresan desde a Asociación Isabel Zendal, recentemente fundada na capital coruñesa para reivindicar a achega galega a este fito do medicamento universal.

Á fronte deste grupo atópase Pilar Farjas, secretaria xeral do Ministerio de Sanidade, que se propuxo fomentar a memoria ao redor de Zendal, a única muller embarcada naquela xesta. Seu é o mérito de coidar a bordo, nunha travesía de máis de dous meses, dos vinte e dous nenos -18 galegos e catro de Madrid- en cuxos brazos viaxou o remedio contra as vexigas grazas a un achado realizado poucos anos antes polo médico inglés Edward Jenner.

As investigacións permitiron saber que as raíces de Isabel Zendal están en Santa Mariña de Parada, no municipio coruñés de Ordes, de procedencia vasca ou irlandesa. Tamén a búsqueda en diferentes arquivos  facilitou decantarse por un nome completo de entre as numerosas versións achadas pola combinación de diversos apelidos con grafías variadas. Así se chega a Isabel Zendal Gómez, «nacida con toda seguridade antes de 1773». Zendal -interpretada por María Castro na película «22 anxos», á súa vez unha adaptación da novela «Ángeles custodios» de Almudena de Arteaga- era xa considerada desde 1950 «a primeira enfermeira de saúde pública en misión internacional», tal e como se acordou no Congreso Panamericano de Saúde celebrado  en Washington.

Crese que en 1800 Zendal era reitora da Casa de Expósitos coruñesa, vinculada ao Hospital da Caridade. De alí  saíron trece dos pequenos que atravesaron o Atlántico como heroes. Outros cinco procedían do hospicio do Hospital dos Reis Católicos de Santiago e catro máis viaxaron desde a Casa de Desamparados de Madrid. Todos tiñan entre dous e nove anos e quedaron para sempre en América. En México morreu Zendal, que emigrou co seu fillo Benito, durante longo tempo presentado como adoptado, pero que posiblemente fose biolóxico, aspecto ocultado por ser nai solteira.

A nova asociación ten a vista posta no bicentenario do falecemento do doutor Balmis, o médico alacantino que encabezou a proeza xunto ao seu axudante Joseph Salvany, natural de Barcelona. A efeméride celebrarase en 2019 e desde Galicia queren tamén realizar a súa achega.