Cando se orixinou a variola?

Unha nova investigación xenética suxire que a coñecida  variola ou vexigas (viruela), unha enfermidade que se considera como a primeira doenza humana erradicada pola vacinación e que causou millóns de mortes, podería ser moito menos antiga do crido.
 O descubrimento expón achega novos datos para o longo debate sobre cando apareceu por vez primeira o virus que a causa; ademais de novas preguntas sobre o papel que esta enfermidade  puido desempeñar na historia humana.
 Aínda que  foi unha das enfermidades víricas máis devastadoras que golpearon á humanidade, pois apareceu en poboacións humanas fai miles de anos: no antigo Exipto (algunhas narracións históricas suxiren que o faraón Ramsés V, morreu no ano 1145 a. C. pola súa causa); na India e na China; nunca estivo claro de onde xurdira e cando saltou aos humanos.
A nova investigación realizada polo equipo internacional de Ana Duggan e Hendrik Poinar, do Centro de ADN Antigo adscrito á Universidade McMaster en Canadá, xunto con especialistas da Universidade de Helsinqui en Finlandia, a de Vilna en Lituania e a de Sídney en Australia, pon de manifesto algunhas posibilidades interesantes sobre a idade da enfermidade.
Este equipo, nun intento de entender mellor a súa historia evolutiva, e despois de obter permiso da Organización Mundial da Saúde (OMS); extraeu ADN altamente fragmentado duns restos parciais momificados dun neno lituano que se cre que morreu entre 1643 e 1665, (período durante o cal se documentaron varios brotes desta enfermidade por toda Europa).
Os resultados, publicados na revista Current Biology, desvelan que as vexigas daquel pequeno é a nai de todas as vexigas posteriores coñecidas. En termos máis exactos, a análise xenética desta mostra e a súa comparación co xenoma doutras 42 mostras de pacientes de todo o planeta recollidas ao longo do século XX (datadas entre 1940 e 1977) sinalan á do neno como antecesora das demais. Para completar a árbore xenética, os investigadores incluíron na súa análise o xenoma dunha momia de 300 anos atopada en Siberia con ADN do virus Variola. Aínda que uns anos posterior, esta cepa non é sucesora da do neno senón que ambas procedían doutra anterior, un devanceiro non anterior a 1580.
A distancia xenética entre os distintos casos permitiu aos investigadores estimar a ratio de mutación entre xeracións e con ela construír unha máquina do tempo das vexigas. Todas as mostras, incluídas as do neno e a momia siberiana, terían por antecesor a un virus que pululou por Europa entre finais do século XV e finais do XVI, a época das grandes expedicións e cando os españois levaron as vexigas a América.
Unha vez obtida unha liña temporal, preguntáronse se as anteriores probas históricas de vexigas, que se remontan a Ramsés V ( morto fai mais de 3000 anos)  e doutros casos en India e China  inclúen todas as anteriores ao 1500, eran reais ou foron identificacións erróneas (varicela ou sarampelo)
Ademais o neno atopado en Lituania tamén axudou aos investigadores para descubrir cando se separou o virus das vexigas en dúas grandes ramas (clados, en bioloxía), Variola major, máis letal e estendida e Variola minor, máis benigna e rara.
O que non conseguiron os investigadores é pescudar de onde xurdiu as vexigas. Para tentalo, compararon o virus humano con outras dúas especies do mesmo xénero (orthopoxvirus) que afectan a camelos e gerbillos e que están entre as máis próximas ao das vexigas. Comprobaron que esa proximidade é só relativa. Están tan lonxe desde un punto de vista do seu reloxo molecular que non comparten un antecesor común. Así que o animal que transmitiu as vexigas aos humanos segue sen ser localizado ou hai tempo que se extinguiu.